Architektura sakralna jest jednym z najciekawszych i najważniejszych zwierciadeł ilustrujących przeszłość Słowacji. Obok architektury miast zachwycają także malownicze drewniane kościoły i cerkwie rozsiane głównie we wschodniej Słowacji. Po prostu dlatego, że drewniane kościółki po słowackiej stronie Karpat są unikalne klejnoty architektury sakralnej.
Słowacja ma serce z drewna. Około 60 ocalałych drewnianych kościołów można uznać jako niezwykłe. Niektóre mają ponad 500 lat. Najstarszym z nich jest Kościół św. Franciszka z Asyżu w Hervartovie z XV wieku, który skrywa w swym wnętrzu gotyckie ikony tablicowe i malowidła ścienne. Stan zachowania oraz osobliwość tych cennych zabytków otoczonych wspaniałą słowacką przyrodą gwarantują niepowtarzalne przeżycia.
Wyruszcie śladami wyjątkowych drewnianych kościołów pasma Łuku Karpackiego. Zostały one zbudowane tylko z drewna, bez użycia choćby jednego metalowego gwoździa. Ciekawe wnętrza oraz zewnętrzna dekoracja świątyń zostały również wykonane z drewna, co podkreśla wyjątkowość tych cennych budynków. Drewniane kościoły Łuku Karpackiego w 2008 roku wpisano na Listę Światowego dziedzictwa UNESCO. Uznanie wyjątkowej wartości drewnianej architektury sakralnej na Słowacji umieściło kraj na kulturalnej mapie świata.
Wyjątkową ogólnoświatową wartość mają drewniane kościoły Łuku Karpackiego: rzymsko-katolickie kościoły w Herwartówie i Twrdoszinie, ewangelickie kościoły artykularne w Keżmarku, Lesztinach i Hronseku, cierkwe obrządku wschodniego w Bodružali, Ladomirovej oraz Ruskiej Bystrej.
Za pośrednictwem Street View można zobaczyć także drewniany kościół w Kieżmarku wpisany na listę UNESCO. Dodatkowo Google umieścił go w swojej sekcji cuda świata w ramach projektu World Wonders.
Pierwotnie zbudowany wyłącznie z drewna, genius loci słowackich drewnianych kościołów leży również w ich ludzkim wymiarze. Ci, którzy podziwiają bogatą wiedzę słowacką i chcą odkryć więcej, powinni odkryć nasze drewniane skarby, których nie można znaleźć nigdzie indziej. Atmosfera małych drewnianych kościołów polega na ich specyficznym projekcie architektonicznym.
Do najstarszych należą gotyckie kościoły drewniane. Do drugiego typu należą ewangelistyczne tzw. kościoły artykularne. Budowano je na podstawie artykułu ustawy (tzw. artykuły) cesarza Leopolda I. na końcu XVII wieku. Klejnotem architektury ludowej jest także trzeci typ kościołów zbudowanych we wschodniej Słowacji w większości w XVIII wieku. Pierwotnie kościoły były greckokatolickie, później niektóre zmieniono na prawosławne.
Po dziś dzień zachowało się we wschodniej Słowacji ponad 40 drewnianych, najczęściej grekokatolickich kościołów, których powstanie datuje się w większości na XVIII i XIX wiek. Każdy z tych kościołów jest wyjątkowy i niepowtarzalny. Ich wartość w skali światowej potwierdza również obecność ośmiu drewnianych kościołów słowackiej części Łuku Karpackiego na liście UNESCO.
Miniskansen kościołów drewnianych na terenie sanktuarium przy Bazylice Mniejszej w Ľutinie prezentuje w jednym miejscu miniatury wszystkich 41 drewnianych kościołów regionu preszowskiego oraz dodatkowo kilka kościołów z polskiego pogranicza. W Ľutinie można obejrzeć dokładne repliki oryginałów w skali 1:10. Oprócz tego przy każdym kościółku znajdują się tablice informacyjne z opisem i krótką historią.
Położone głównie w północnej i wschodniej Słowacji drewniane karpackie kościoły są unikatowymi budowlami. Poznaj Słowację dzięki jej cennym, wciąż stojącym drewnianym kościołom.
Drewniane kościoły, z których wiele jest wpisanych na listę światowego dziedzictwa, mają również niezwykłą atmosferę i mogą nawet zainspirować twoją najbardziej romantyczną decyzję.
Autor: Marián Ondrišík