Bańska Szczawnica (Banská Štiavnica) leżąca pośrodku Gór Szczawnickich w Słowacji Środkowej jest miastem wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

HISTORIA

Wydobycie metali szlachetnych w centralnej części Gór Szczawnickich ma bardzo długą tradycję. W dokumencie z 1156 roku region ten został wspomniany jako „Terra banensium“, to znaczy ziemia górników. Wśród wydobywanych rud przeważają rudy srebra, dlatego też Bańską Szczawnicę nazywano również „srebrnym miastem“.

W XVIII wieku Bańska Szczawnica stała się największym ośrodkiem wydobycia metali szlachetnych w monarchii habsburskiej. W okresie od roku 1790 do roku 1863 szczodra ziemia pod Górami Szczawnickimi wydała 490 ton srebra i 11 ton złota. Stopniowo skupiło się tutaj także szkolnictwo i nauki górnicze. W 1735 roku została tu założona najstarsza w ówczesnym Królestwie Węgier szkołę górniczą, która w 1762 roku awansowała do rangi Akademii Górniczej – pierwszej tego typu szkoły wyższej na świecie. W 1846 roku została połączona z Akademią Leśnictwa, założoną w 1808 roku. Do miasta ponownie powróciła dawna sława i dobrobyt i pod koniec XVIII wieku Bańska Szczawnica była trzecim pod względem wielkości miastem w ówczesnych Węgrzech, licząc 23 tysiące mieszkańców.

Pod koniec XIX wieku rozwój miasta zatrzymał się i górnictwo zaczęło podupadać. Proces ten trwał także przez cały wiek XX. W 2001 roku zamknięto ostatnią kopalnię w Szczawnicy.

ZABYTKI

Zabytki znajdujące się w historycznym centrum miasta wchodzą w skład miejskiego rezerwatu zabytkowego. W miejskim rezerwacie zabytkowym Bańskiej Szczawnicy znajduje się 360 obiektów zabytkowych. Tworzą one wyjątkowy kompleks o ogromnej wartości kulturowej i historycznej, który jest dodatkowo wkomponowany w przepiękny górski krajobraz Gór Szczawnickich.

Główną dominantą centrum miasta jest Zamek Stary leżący na zachód od Placu św. Trójcy. Najstarszym obiektem na Zamku jest dawny kościół farny. Wybudowano go w XIII wieku jako trzynawową romańską bazyliką, wraz z sąsiadującym karnerem. Obecnie Stary Zamek służy jako muzeum. Interesującymi ekspozycjami są, między innymi, fajki i tarcze.

Na przeciwległym wzgórzu stoi od 1571 roku Zamek Nowy, który również służy jako muzeum. Znajduje się w nim ekspozycja dokumentująca walki przeciw Turkom. Rozciąga się stąd piękny widok na miasto.

Na obszarze między Placem św. Trójcy a Placem Ratuszowym jest skoncentrowanych najwięcej zabytków Bańskiej Szczawnicy. Obydwa place oddziela gotycki Kościół św. Katarzyny z końca XV wieku oraz budynek ratusza ze smukłą wieżą zegarową.

Pośrodku Placu św. Trójcy zabudowanego zabytkowymi kamienicami mieszczańskimi i budynkami użyteczności publicznej stoi wspaniała Kolumna pod wezwaniem św. Trójcy. Największym budynkiem stojącym na Placu św. Trójcy jest Dom Hellenbacha, w którym pierwotnie mieścił się Sąd Górniczy a później należał on do Akademii Górniczej i Leśnictwa. Inny rozległy budynek publiczny stoi na ulicy Kammerhofskiej. Chodzi o budynek Komorskiego Dworu (tzw. Kammerhof), który powstał w 1550 roku w wyniku połączenia kilku gotyckich domów. Obecnie jest głównym gmachem Słowackiego Muzeum Górniczego. Najatrakcyjniejszą ekspozycją jest część Muzeum Górniczego znajdująca się w plenerze z możliwością fedrowania w podziemiu.

Nie wolno pominąć kompleksu barokowego bańskoszczawnickiej Kalwarii, którą tworzą 23 obiekty rozmieszczone w pięknej panoramie Gór Szczawnickich.

Źródło: Vydavateľstvo Dajama